Nerwica to zaburzenie psychiczne zw. chorobą emocji. Jej podłożem jest lęk. Różnorodność objawów zaburzeń nerwicowych jest niewyjaśniona. Nie wiadomo dlaczego w jednym przypadku przejawia się np. paraliżującym lękiem przed wyjściem z domu, w innym nawiązywaniem kontaktów z ludźmi, drżeniem rąk, gwałtownymi skurczami żołądka czy myślami obsesyjnymi.

Zaburzenia lękowe są obok depresji najczęściej występującymi anomaliami z zakresu zdrowia psychicznego. Często nierozpoznawane i nieleczone są źródłem dyskomfortu psychicznego, ogromnych cierpień psychicznych i somatycznych, które dezorganizują życie i uniemożliwiają normalne funkcjonowanie. Niekiedy stają się źródłem stanów depresyjnych, a także prowadzają do uzależnień od lekarstw, alkoholu, narkotyków. Zaburzenia nerwicowe nie mają podłoża organicznego, nie doprowadzają do zakłócenia oceny realności świata pacjenta, ale wszystkie związane są z lękiem.

Lęk jako reakcja organizmu na zagrożenie jest normalną, fizjologiczną odpowiedzią układu nerwowego. Jest człowiekowi potrzebny do odbioru bodźców zagrażających i zorganizowanie szybkiej i efektywnej odpowiedzi na zagrożenie. Jeśli jest długotrwały i nadmiernie nasilony staje się szkodliwy i destrukcyjny. Przewlekłość stanu lękowego i brak umiejętności wyzwolenia się z niego, prowadzi do wystąpienia zaburzeń, w których rekcje lękowe stają się nieadekwatne do bodźców i tracą przystosowawcze funkcje, a źródeł lęku nie sposób odnaleźć.

Zgodnie z uznawanym w Polsce systemem klasyfikacji zaburzeń psychicznych (ICD-10) do zaburzeń nerwicowych zaliczamy:

• zaburzenia lękowe, w tym w postaci fobii.Zaburzenia nerwicowe przejawiają się w sferach postrzegania, przeżywania, myślenia, zachowania. W sytuacjach szczególnie obciążających na pierwszy plan wysuwa się lęk i niepokój. Lęk, którego przyczyna jest nieuświadomiona, często zostaje przemieszczony i usymbolizowany, przyjmuje postać różnych fobii. Fobia prosta to nadmierny i niewytłumaczalny lęk przed przedmiotami, zwierzętami, zjawiskami. Fobii jest bardzo wiele i może dotyczyć pająków, szczurów, piorunów, otwartej, bądź zamkniętej przestrzeni, wysokości itd. Tego typu fobie nie muszą powodować poważniejszych zaburzeń w codziennym funkcjonowaniu, zwłaszcza, że można unikać ich źródeł. W trudniejszej sytuacji są osoby borykające się z fobią społeczną (dzieci z fobią szkolną). Tutaj występują ataki paniki w sytuacjach związanych z wystąpieniami publicznymi, zabieraniem głosu, nawiązaniem relacji w grupie, rozmową z obcą osobą. W takich sytuacjach u osób cierpiących na fobię społeczną pojawiają się np.: czerwienienie się, pocenie, uczucie suchości w ustach, drżenie rąk, głosu. Takie objawy wywołują wstyd, zwiększają poczucie lęku, napięcia i mogą skutkować izolowaniem się od ludzi i wycofywaniem z życia społecznego.
  ● zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (dawniej nerwice natręctw). Podstawowe objawy to myśli natrętne (obsesje) i czynności natrętne (kompulsje). Chory nie jest w stanie wyzbyć się myśli, których nie akceptuje. Ich treść jest bardzo różna np. obawa przed zabrudzeniem, przed zrobieniem krzywdy sobie lub najbliższym, przed utratą kontroli itd. Z myśli natrętnych mogą wynikać kompulsje czyli czynności stanowiące realizację myśli.
  ● reakcje na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne. W tym przypadku zaburzenia lękowe są związane z wydarzeniami i konkretnymi sytuacjami życiowymi wywołującymi ostry stres, uraz psychiczny. Mogą dotyczyć np. ciężkiej choroby, straty bliskiej osoby, rozwodu, utraty pracy, udziału w poważnym wypadku samochodowego czy innej katastrofie. Chorzy nawet po ustąpieniu czynnika wywołującego lęk nie radzą sobie z własnymi emocjami, poczuciem niepokoju, napięcia, smutkiem, czy dolegliwościami fizycznymi takimi jak bóle głowy, napięcie mięśni, drżenie rąk.
  ● zaburzenia psychosomatyczne. Objawy lękowe mogą przybrać charakter zaburzeń somatycznych. Zwykle objawy fizyczne lęku dotyczą układu krążenia (przyspieszenie akcji serca, czerwienienie, drżenie rąk), pokarmowego (bóle żołądka, biegunka, niestrawność, mdłości) i oddechowego (uczucie duszności, kaszel, przyspieszenie oddechu). Kolejny typ objawów charakteryzuje się niespecyficznym obrazem np. wędrującymi bólami, pieczeniem, uczuciem ściskania, ciężkości. Rzadziej występuje grupa objawów somatycznych takich jak utrata głosu, niemożność chodzenia, niedowidzenie.
  ● zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne). Zaburzenia, w których dochodzi do dezintegracji świadomości i spostrzegania otoczenia. Charakterystyczna jest częściowa lub całkowita utrata integracji pomiędzy wspomnieniami przeszłości chorego, poczuciem tożsamości, jego wrażeniami czuciowymi i kontrolą ruchów ciała.

Przyczyny

Przyczyny zaburzeń nerwicowych tkwią w psychice człowieka. Źródłem są nieuświadomione, nierozwiązane konflikty wewnętrzne, najczęściej pomiędzy dążeniami jednostki, a jej możliwościami, potrzebami i obowiązkami, pragnieniami, a normami społecznymi. Na nerwicę nakładają się wymagania społeczne i pełnione funkcje (rodzinne i zawodowe), czynniki biologiczne (stan układu nerwowego, temperament), a także przeżycia traumatyczne o charakterze przewlekłym. Przyczyną nerwicy mogą być także: deficyt opieki rodzicielskiej w dzieciństwie lub nieodreagowany uraz psychiczny.

Mechanizmy prowadzące do powstawania zaburzeń nerwicowych można podzielić na trzy grupy:

• predysponujące – brak właściwej opieki rodzicielskiej w dzieciństwie, niekonsekwencja rodziców, wpajanie wzorców zachowań lękowych, unikających, predyspozycje biologiczne.
  ● wyzwalające – ostry lub przewlekły stres, traumatyczne przeżycia, utrata bliskich, trudności w rozwoju osobistym
  ● podtrzymujące – przede wszystkim wtórne korzyści np. zwiększone zainteresowanie otoczenia osobą wykazującą objawy.

Leczenie

Niektóre zaburzenia lękowe ustępują samoistnie. Dzieje się tak zazwyczaj gdy są związane z konkretnymi wydarzeniami, ze stresem, czy traumatycznym wydarzeniem. W takich sytuacjach, z czasem po ustąpienia czynnika wywołującego lęk, ustępują również jego objawy.

Podstawową formą leczenia nerwic jest psychoterapia. Może odbywać się indywidualnie lub grupowo. Czas trwania leczenia trudno z góry określić, gdyż jest wypadkową założonych celów, szczegółowej diagnozy, oraz nurtu teoretycznego, w którym psychoterapia jest prowadzona. Niekiedy może wystarczyć kilka spotkań (sesji), podczas których pacjent uzyska wsparcie i zrozumienie swych objawów, co pozwoli mu łatwiej znieść trudne chwile do momentu ich samoistnego ustąpienia. Innym razem może to być długotrwałe poszukiwanie przyczyn nerwicy i modyfikowanie mechanizmów obronnych.

Najczęściej spotykane formy psychoterapii w przypadku zaburzeń lękowych to:
● Psychoterapia ukierunkowana na wgląd (nurt psychoterapii psychodynamicznej). Jej celem jest poznanie źródeł lęku, wgląd w treść nieuświadomionych konfliktów wewnętrznych i ich rozwiązanie.
● Psychoterapia behawioralna, w której szczególny nacisk kładzie się na konfrontowanie chorego z lękotwórczymi sytuacjami, co ma prowadzić do oswajania lęku i rezygnacji z unikania tych sytuacji.

W Polsce pomimo dynamicznego rozwoju psychoterapii, najczęściej stosowaną metodą leczenia zaburzeń lękowych jest farmakoterapia, która wprawdzie najszybciej przynosi efekty zmniejszenia objawów, ale nie skutkuje pełnym wyleczeniem i osiągnięciem trwałych efektów. Leki proponowane pacjentom to leki uspakajające oraz przeciwdepresyjne (poza działaniem korzystnym na nastrój i aktywność mają także działanie przeciwlękowe). Warto jednak pamiętać, że w leczeniu poważnych zaburzeń lękowych, które uniemożliwiają prawidłowe funkcjonowanie, najwłaściwsza, najbardziej skuteczna jest terapia skojarzona czyli połączenie farmakoterapii i psychoterapii.

Korzystałam m.in z „Nie bój się lęku „ dr I.Kaszewska, dr Ł. Święcic